Türkiye’nin ilk uzay tecrübesi olacak Axiom 3 Görevi 18 Ocak’ta Türkiye saatiyle 01:11'de gerçekleştirilecek olan fırlatma ile başlayacak.
Uzun zamandır merakla beklenen fırlatma günü nihayet geldi çattı. Türkiye’nin ilk uzay tecrübesi olacak olan Axiom 3 Görevi 18 Ocak’ta Türkiye saatiyle 01:11'de gerçekleştirilecek olan fırlatma ile başlayacak. Bir uzay meraklısı ve NASA, ESA, SpaceX fırlatmalarını derbi maçı gibi takip eden birisi olarak buna kayıtsız kalmam mümkün değildi. Dolayısıyla bu tarihi olay öncesinde ne oluyor, kim yapıyor ve nasıl olacak gibi sorulara cevap olacak bazı bilgiler derledim. Hazırsanız hemen başlayalım!
Axiom Mission 3 (veya Ax-3) Uluslararası Uzay İstasyonuna yapılması planlanan özel bir uzay uçuşudur. Yaklaşık 14 gün sürmesi beklenen uçuş, Axiom Space tarafından gerçekleştirilecek ve SpaceX’in Crew Dragon uzay aracı kullanılacak.
Axiom Space Hakkında
ESA'nın (Avrupa Uzay Ajansı) liderlik ettiği ve İspanya, İtalya, Türkiye ile İsveç'ten oluşan görev ekibinde temsilcimiz Alper Gezeravcı’nın Görev Uzmanı olarak katıldığı Axiom 3 misyonunu Axiom Space isimli şirket gerçekleştiriyor. Daha önce başarıyla gerçekleştirdikleri yine çeşitli ülke temsilcilerinin katıldığı Axiom 1 ve Axiom 2 görevlerinden sonra şirket bu sefer Axiom 3 ile yeniden Uluslararası Uzay İstayonu’na (ISS) gidiyor.
Alçak Dünya Yörüngesinin olanaklarını ileri görüşlü hükümetler, araştırmacılar, üreticiler ve bireyler için erişilebilir hale getirmeyi amaçlayan şirket yetkilileri; mikro yerçekiminin internetten bu yana inovasyon ve problem çözme açısından en umut verici ortam olduğuna inandıklarını dile getiriyorlar. 2022 yılında Uluslararası Uzay İstasyonuna ilk özel görevi başarıyla tamamlayan liderlik ekibinde mikro yerçekiminin ticari kullanımı, yörünge operasyonları, astronot eğitimi, uzay tıbbı, uzay sistemi mimarisi/tasarım/geliştirme, mühendislik, pazarlama ve hukuk konularında birinci sınıf, uzmanlaşmış personel bulunuyor.
Axiom, 2005'ten 2015'e kadar NASA'nın Uluslararası Uzay İstasyonu Program Yöneticisi olarak görev yapan ve İstasyonun montajdan işletmeye ve ticari kullanıma geçişini denetleyen kurucu ortak ve Başkan/CEO Michael Suffredini tarafından yönetiliyor. Kurucu ortak ve İcra Kurulu Başkanı Dr. Kam Ghaffarian, NASA'nın en büyük ikinci mühendislik hizmetleri yüklenicisi ve NASA astronotlarını eğiten ve ISS'yi işleten kuruluş haline gelen Stinger Ghaffarian Technologies, Inc.'i kurdu. Stinger Ghaffarian Technologies, Inc., 2018 yılında KBR, Inc. tarafından satın alındı.
Türkiye’nin de içinde bulunduğu Axiom 3 Misyonu neyi amaçlıyor?
Uluslararası Uzay İstasyonuna tüm Avrupa'yı kapsayan ilk ticari astronot misyonu olan Axiom Mission 3 (Ax-3), dünya genelindeki ülkeler için alçak Dünya yörüngesine giden yolu yeniden tanımlıyor. Bu görev, ülkelerin uluslararası uzay topluluğuna katılmaları ve mikro yerçekiminde keşif ve araştırmaları ilerletmek için alçak Dünya yörüngesine erişmeleri için yeni bir fırsat çağını işaret ediyor.
Axiom 3 Misyonu Ekibi
Türkiye’nin ilk uzay deneyimini yaşayacağı Axiom 3 Misyonu’nun komutanı İspanya doğumlu ABD vatandaşı Michael López-Alegría olacak. Uzay aracının pilotu ise İtalyan Walter Villadei. Temsilcmiz Alper Gezeravcı ve Marcus Wandt ise görev uzmanı olarak araçtaki yerlerini alıyorlar.
Alper Gezeravcı Kimdir?
Aralık 1979'da Silifke, Türkiye'de doğan Gezeravcı, İstanbul Hava Harp Okulu'nda Elektronik Mühendisliği alanında lisans eğitimini tamamladı. Ayrıca Wright-Patterson Hava Kuvvetleri Üssü'ndeki Hava Kuvvetleri Teknoloji Enstitüsü'nde yüksek lisans yaptı.
Türk Hava Kuvvetleri'nde savaş pilotu olarak görev yapan Gezeravcı, aralarında T-41, SF-260, T-37, T-38, F-5, KC-135 ve F-16'nın da bulunduğu birçok uçakta 15 yıllık uçuş tecrübesine sahip. Ayrıca Türk Hava Yolları'nda yedi yıl kaptanlık yaptı. Gezeravcı ayrıca uçuş lideri, uçuş emniyet görevlisi ve ticari havayollarında kaptan olarak görev yaptı.
Gezeravcı, son olarak Standardizasyon Filosu Akademik Kanat Komutanı olarak Adana'daki 10'uncu Üs Komuta Birimi'ne atandı. Filonun standardizasyonu ve değerlendirilmesi, tüm eğitim dokümanlarının Hava Kuvvetleri standartlarına göre düzenlenmesi, tüm F-16 ve KC-135R pilotlarının kontrol sürüşleri öncesinde sınavlarının yapılması ve filo dokümantasyon standartlarının denetlenmesinden sorumluydu.
Bir spor tutkunu olan Gezeravcı, tüplü dalış, yelkencilik, kampçılık ve rafting yapmaktan keyif alıyor ve dağ yürüyüşü ve binicilik konusunda geniş deneyime sahip. Askeri eğitimi sayesinde birçok hayatta kalma eğitimi kursuna ve askeri konuşlandırmaya katılmıştır.
Gezeravcı, uzaya giden ilk Türk astronotu olarak tarihi Axiom Mission 3'ün (Ax-3) bir parçası olma fırsatından dolayı onur ve heyecan duyuyor. Gezeravcı, Ax-3'te görev uzmanı olarak görev yapacak.
Mikro Yerçekimi Araştırması Nedir?
Uluslararası Uzay İstasyonuna tüm Avrupa'yı kapsayan ilk ticari astronot misyonu olan Ax-3, dünyanın dört bir yanındaki ülkeler için alçak Dünya yörüngesine giden yolu yeniden tanımlıyor. Axiom 3 Misyonu çerçevesinde ekip üyelerinin her birinin yapacağı birçok deney var. Bu kapsamda Türk Astronot Alper Gezeravcı’nın yapacağı deneyler de şu şekilde;
Ekstremofit Kümelenmiş Düzenli Aralıklı Kısa Palindromik Tekrarlar (CRISPR)
CRISPR (Kümelenmiş Düzenli Aralıklı Kısa Palindromik Tekrarlar), organizmalardan genleri artırmak, azaltmak, eklemek veya çıkarmak için kullanılabilen bir genetik düzenleme bilimsel tekniğidir. Bitkilerdeki uygulamasını araştırmak, bitkilerin mikro yerçekimindeki stres tepkilerini anlamak için yararlı olabilir; bu, Dünya'da, uzayda veya keşif görevlerindeki diğer karasal cisimlerde gelişmiş tarım uygulamalarına dönüşebilir. TÜBİTAK UZAY sponsorluğunda gerçekleştirilen "Aşırı Tuz Stresi ve Mikro Yerçekimi Altındaki Bitkilerde CRISPR Gen Düzenleme Etkinliği" (Ekstremofit CRISPR) projesinde araştırmacılar, Arabidopsis thaliana'nın (thale teresi, hardal ailesinin bir üyesi). İkinci amaç ise Uluslararası Uzay İstasyonunda (ISS) çimlendirilecek ve yetiştirilecek biri tuza duyarlı, diğeri tuza dayanıklı iki bitkinin tuz stresine toleransının değerlendirilmesidir. Bu çalışma, mikro yer çekiminin bu bitkinin büyümesini, hareketini ve genetiğini nasıl etkilediğini gösteren önceki mikro yer çekimi araştırmalarına dayanıyor ve bitkilerin aşırı ortamlara adaptasyonu konusunda değerli bilgiler sağlayabilir ve tarım için daha dayanıklı mahsuller geliştirilmesine yardımcı olabilir.
Yeni Uzay Alaşımları Üzerine Yenilikçi Araştırma (UYNA)
UYNA deneyi, yeni orta entropili ve yüksek entropili alaşımları (sırasıyla MEA'lar ve HEA'lar) araştıracak. Bu tür metal alaşımları, yüksek mukavemetleri, toklukları ve korozyona karşı dirençleri ile karakterize edilir ve uzay, havacılık, otomotiv, enerji ve tıp dahil olmak üzere birçok endüstrideki potansiyel uygulamalar için ilgi çekicidir. Bu deneyden elde edilen veriler, çeşitli uygulamalar için yeni ve geliştirilmiş malzemelerin geliştirilmesine yol açabilecek MEA/HEA alaşımlarının oluşumu ve özelliklerinin anlaşılmasının geliştirilmesine yardımcı olacaktır.
Sıvılarda metal parçacıklarının dinamiğine mikro yerçekimi etkileri (gMETAL)
TÜBİTAK UZAY'ın akışkanlarda metal parçacık dinamiği üzerindeki mikro yer çekimi etkileri (gMETAL) projesi, yer çekimi eksikliğinin, kapalı bir ortamda katı parçacıkların bir gazda karışmasını (iki fazlı karışım oluşumu) nasıl etkilediğini araştıracak. Bu karıştırma, verimli yanma ve maksimum ısı salınımı için metal parçacıklarının ve oksitleyici bir gazın yanma odasında nasıl reaksiyona girebileceğini anlamak açısından önemlidir. Bu araştırmaya yönelik uygulamalar arasında metal parçacıkların havada yakılmasıyla Dünya üzerinde sıfır karbonlu enerji üretim teknolojilerinin geliştirilmesi; ya da örneğin metal parçacıkların Mars atmosferinden toplanan CO2 ile reaksiyona sokulması yoluyla Mars'ta itici sistemlerin ya da enerji üretiminin geliştirilmesi için.
MESAJ (Mikro Yerçekimi İlişkili Genetik Araştırma Grubu)
TÜBİTAK UZAY portföyünde yer alan Ax-3 MESSAGE (Mikro Yerçekimi İlişkili Genetik Araştırma Grubu) projesi, bir astronottan toplanan insan bağışıklık sistemi T hücrelerindeki gen ifadesinde mikro yerçekimi ile ilişkili değişikliklerin değerlendirilmesiyle ilgileniyor. Uçuşun ardından proje, uzay yolculuğu tarafından düzenlendiği tespit edilen T hücrelerindeki genleri yok etmek için CRISPR gen düzenleme teknolojilerini kullanacak. Araştırmacılar ayrıca, mikro yerçekimini taklit etmek ve hücrelerin çoğalma, hayatta kalma ve stres tepkilerindeki değişiklikleri hücresel düzeyde araştırmak için zeminde bir akustik kaldırma cihazı kullanarak gözlemlenen mikro yerçekimi ile ilişkili gen değişiklikleriyle bağışıklık hücreleri üretmeyi amaçlayacaklar. Bağışıklık sisteminin mikro yerçekimi stresine verdiği tepkiyi daha iyi anlayarak proje, bağışıklık sistemlerinin dayanıklılığı nedeniyle uzun süreli uzay uçuşu görevlerine daha uygun olabilecek potansiyel uzay yolcularını belirlemeyi amaçlıyor.
Metabolom
Uzay uçuşu, insan vücudunun fiziksel talepler, beslenme değişiklikleri ve uyku eksikliği gibi mikro yerçekimindeki değişikliklere uyum sağlaması için stresli bir deneyim olabilir. Fizyolojik değişiklikler vücudun "omiklerinin" (gen ekspresyonundaki (genomik), protein ekspresyonundaki (proteomik) veya metabolitlerdeki (metabolomik) değişikliklerin profili çıkarılarak izlenebilir. Bir bireyin uzay uçuşuna tepkisindeki bu değişikliklerin daha iyi anlaşılması, her astronotun güvenliğini ve performansını optimize edebilecek kişiselleştirilmiş karşı önlem prosedürlerinin geliştirilmesine yardımcı olabilir. Bu proje, Türkiye'nin hızla gelişen ulusal uzay programı kapsamında, uzay uçuşu sonrasında görülen omics değişikliklerini daha iyi anlamak için veri toplamayı ve yerçekimi fizyolojisi, havacılık ve uzay tıbbı üzerine çalışan Türk araştırmacıları astronot bakımına yönelik en iyi uygulamalar konusunda bilgilendirmeyi amaçlamaktadır.
Pranet Algal
Propolis özütü, arılardan elde edilen ve "arı tutkalı" adı verilen, kovan yapımı ve bakımında kullanılan, antioksidan ve antiinflamatuar madde olarak nitelendirilme potansiyeline sahip doğal bir üründür. Bu proje, propolis ekstraktının mikro yerçekimindeki bakteriler üzerindeki etkisini araştırmayı amaçlayan 13-14 yaş arası öğrenciler tarafından yürütülen bir STEM projesidir. Deneyler, propolis ekstraktının uzayda anti-mikrobiyal özellikler sergileyebileceğini kanıtlarsa, gelecekteki uzay uçuşu uygulamaları için yeni ve doğal ürün bazlı temizlik maddeleri üzerine gelecekteki araştırmalar için yollar açabilir.
Uzman
Algler, uzun süreli uzay uçuşu görevleri sırasında insanları desteklemek için onları ideal organizmalar haline getiren birçok özelliğe sahiptir. Algler yalnızca astronot menülerinde yer alan bir besin kaynağı olarak hizmet etmekle kalmaz, aynı zamanda karbondioksiti giderebilir ve uzay aracı çevre kontrol sistemleri için oksijen üretebilir, uzay aracı sıcaklıklarının düzenlenmesine yardımcı olabilir, bazı atıkların geri dönüştürülmesine yardımcı olabilir ve hatta bir yakıt kaynağı olarak bile hareket edebilir. Bu deneyden elde edilen veriler, uzay görevleri için mikroalgal yaşam destek sistemlerinin geliştirilmesini ilerletmek için kullanılacak ve gelecekteki karbondioksit yakalama, oksijen dönüşümü, atık su arıtma sistemlerinin tasarımını etkileyebilecek ve uzayda yetiştirilen diğer tarımsal ürünler için gübre seçenekleri sunabilecek. .
Ünlü akorları
Vokalkord deneyi, solunum, konuşma ve öksürük seslerini analiz ederek 70'ten fazla hastalık türünü tespit edecek bir yapay zeka sisteminin geliştirilmesine odaklanacak. Bu proje ayrıca akciğer kanserlerini, ses ve ses teli hastalıklarını, bulaşıcı hastalıkları ve hatta kalp-damar ve göz hastalıklarını tanımlamak ve teşhis etmek için Dünya'da kullanılacak yazılımı geliştiriyor.
Süleyman ÜSTÜN’ün kişisel internet sitesinden alınmıştır. (https://suleymanustun.com/?p=2574)
Arama Terimleri
Axiom 3, Axiom 3 Misyonu, Axiom 3 Ekibi, ESA, NASA, ISS, SpaceX, Uluslararası Uzay İstasyonu, Avrupa Uzay Ajansı, Axiom Mission 3, Ax-3, Axiom Space, Crew Dragon, İspanya, İtalya, Türkiye, İsveç, Michael López-Alegría, Walter Villadei, Alper Gezeravcı, Marcus Wand,